KHỞI KIỆN YÊU CẦU PHÂN CHIA NHÀ ĐẤT THUỘC SỞ HỮU CHUNG CỦA HỘ GIA ĐÌNH

Tranh chấp liên quan đến nhà đất là tài sản chung của hộ gia đình ngày càng phổ biến trong thực tiễn. Tuy nhiên, không ít trường hợp người có quyền lợi liên quan chưa nắm rõ quy định pháp luật về điều kiện khởi kiện, thủ tục hòa giải bắt buộc cũng như trình tự giải quyết tại Tòa án, dẫn đến việc vụ việc bị kéo dài hoặc không được thụ lý. Bài viết dưới đây cung cấp cái nhìn tổng quát và chi tiết về quy trình khởi kiện chia tài sản chung là nhà đất của hộ gia đình, từ xác định chủ thể có quyền khởi kiện đến căn cứ phân chia tài sản theo quy định hiện hành.

 

Các phương thức giải quyết tranh chấp đất đai

Căn cứ xác lập quyền khởi kiện chia tài sản chung là nhà đất của hộ gia đình

Theo khoản 25 Điều 3 Luật Đất đai 2024, hộ gia đình sử dụng đất được hiểu là tập hợp những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng theo pháp luật về hôn nhân và gia đình, đang cùng sinh sống và có quyền sử dụng đất chung tại thời điểm Nhà nước giao đất, cho thuê đất hoặc công nhận quyền sử dụng đất.

Với cơ chế cấp đất cho hộ gia đình, quyền sử dụng đất được xác lập theo hình thức đồng sở hữu, và hộ gia đình được xác định là một chủ thể tham gia quan hệ dân sự.

Căn cứ Điều 186 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, cá nhân, tổ chức có quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm hoặc đang có tranh chấp có quyền khởi kiện tại Tòa án. Do đó, khi chứng minh được mình là thành viên hộ gia đình sử dụng đất theo quy định nêu trên, người đó hoàn toàn có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết việc phân chia nhà đất là tài sản chung của hộ gia đình.

Trình tự khởi kiện yêu cầu chia tài sản chung là nhà đất của hộ gia đình

Việc khởi kiện tranh chấp nhà đất thuộc sở hữu chung của hộ gia đình phải tuân thủ đầy đủ các bước tố tụng theo quy định. Quy trình này bao gồm: hòa giải bắt buộc tại cơ sở, xác định đúng Tòa án có thẩm quyền, chuẩn bị hồ sơ khởi kiện hợp lệ và tham gia giải quyết vụ án tại Tòa án.

Hòa giải tranh chấp tại cơ sở – Điều kiện bắt buộc trước khi khởi kiện

Theo khoản 1 Điều 236 Luật Đất đai 2024, hòa giải tại cơ sở là thủ tục tiền tố tụng bắt buộc đối với tranh chấp đất đai. Các bên tranh chấp có thể gửi đơn yêu cầu hòa giải đến UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp hoặc tổ hòa giải ở cơ sở.

Nội dung và tài liệu kèm theo đơn đề nghị hòa giải

• Nội dung đơn: Trình bày rõ nguồn gốc thửa đất, quá trình quản lý và sử dụng, diện tích đang tranh chấp, cũng như các biện pháp tự thỏa thuận đã thực hiện nhưng không đạt kết quả.
• Hồ sơ đính kèm:
• Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;
• Giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn của các thành viên liên quan;
• Giấy xác nhận thông tin cư trú hoặc sổ hộ khẩu (nếu có).

Theo khoản 2 Điều 235 Luật Đất đai 2024, thủ tục hòa giải được thực hiện theo các bước sau:

Bước 1: Thành lập Hội đồng hòa giải

Chủ tịch UBND cấp xã quyết định thành lập Hội đồng hòa giải với sự tham gia của đại diện UBND, Mặt trận Tổ quốc, công chức địa chính và người am hiểu lịch sử thửa đất (nếu cần).

Bước 2: Tổ chức phiên hòa giải

Trong thời hạn tối đa 30 ngày kể từ ngày nhận đơn, Hội đồng tổ chức đối thoại, xác minh tình tiết vụ việc và đề xuất phương án giải quyết.

Bước 3: Lập biên bản hòa giải

• Hòa giải thành: Lập biên bản ghi nhận kết quả thỏa thuận. Trường hợp một bên không thực hiện, bên còn lại có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết.
• Hòa giải không thành: Lập biên bản hòa giải không thành – đây là căn cứ bắt buộc để khởi kiện tại Tòa án.

Bước 4: Thủ tục sau hòa giải thành (nếu có)

Nếu kết quả hòa giải làm thay đổi người sử dụng đất hoặc ranh giới thửa đất, các bên phải thực hiện thủ tục đăng ký biến động, cấp đổi Giấy chứng nhận theo quy định.

Xác định Tòa án có thẩm quyền giải quyết

Theo điểm c khoản 1 Điều 39 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, Tòa án nhân dân nơi có bất động sản tranh chấp là cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp chia nhà đất của hộ gia đình.

Việc xác định thẩm quyền dựa trên vị trí của nhà đất, không phụ thuộc vào nơi cư trú của các đương sự. Nộp đơn đúng Tòa án có thẩm quyền giúp tránh việc bị trả lại đơn và rút ngắn thời gian giải quyết vụ án.

Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện chia tài sản chung

Hồ sơ khởi kiện phải đáp ứng yêu cầu tại khoản 4 và khoản 5 Điều 189 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, bao gồm:

• Đơn khởi kiện tranh chấp đất đai (theo Mẫu số 23-DS ban hành kèm Nghị quyết 01/2017/NQ-HĐTP);
• Bản sao công chứng CCCD hoặc hộ chiếu của người khởi kiện;
• Biên bản hòa giải không thành tại UBND cấp xã;
• Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở;
• Tài liệu chứng minh quan hệ thành viên hộ gia đình (giấy khai sinh, đăng ký kết hôn);
• Các thỏa thuận liên quan đến việc quản lý, sử dụng, phân chia tài sản (nếu có).

Thủ tục Tòa án thụ lý và giải quyết vụ án

Sau khi tiếp nhận hồ sơ, Tòa án tiến hành các bước theo Điều 195 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015:

• Kiểm tra đơn khởi kiện và thẩm quyền giải quyết;
• Ra thông báo nộp tiền tạm ứng án phí nếu hồ sơ hợp lệ;
• Người khởi kiện nộp tiền tạm ứng án phí trong thời hạn 07 ngày và nộp biên lai cho Tòa án;
• Tòa án ra thông báo thụ lý vụ án và gửi cho các đương sự liên quan.

Các giai đoạn giải quyết tranh chấp tại Tòa án

Giai đoạn chuẩn bị xét xử

• Thời hạn chuẩn bị xét xử là 04 tháng kể từ ngày thụ lý; vụ việc phức tạp có thể gia hạn thêm tối đa 02 tháng.
• Thẩm phán thực hiện việc thu thập chứng cứ, lấy lời khai, tổ chức hòa giải tại Tòa và áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời (nếu cần).

Giai đoạn xét xử sơ thẩm

• Phiên tòa được mở trong thời hạn 01 tháng kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử; trường hợp đặc biệt có thể kéo dài đến 02 tháng.
• Hội đồng xét xử ra bản án hoặc quyết định phân chia tài sản chung.

Giai đoạn phúc thẩm (nếu có)

• Trường hợp không đồng ý với bản án sơ thẩm, các bên có quyền kháng cáo theo Điều 270 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015.

 

Khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp

Căn cứ Tòa án xem xét khi phân chia nhà đất là tài sản chung của hộ gia đình

Việc phân chia không được thực hiện máy móc theo tỷ lệ ngang bằng, mà phải căn cứ vào công sức đóng góp, nhu cầu thực tế về chỗ ở và tình trạng pháp lý – thực tế của tài sản.

Công sức đóng góp của từng thành viên

Theo điểm b khoản 4 Điều 7 Thông tư liên tịch 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP, người đóng góp nhiều hơn sẽ được hưởng phần giá trị tương xứng. Việc đánh giá bao gồm:

• Đóng góp tài chính;
• Đóng góp lao động trực tiếp;
• Công sức chăm sóc gia đình, quản lý tài sản.

Nhu cầu thực tế về chỗ ở

Tòa án ưu tiên bảo vệ quyền lợi về nơi ở cho người cao tuổi, người có bệnh tật hoặc hoàn cảnh kinh tế khó khăn. Án lệ số 67/2023/AL là ví dụ điển hình cho việc ưu tiên yếu tố nhân đạo trong phân chia tài sản.

Hiện trạng tài sản và phương thức phân chia

• Chia bằng hiện vật: Áp dụng khi đủ điều kiện tách thửa và các bên thống nhất.
• Chia theo giá trị: Áp dụng khi không thể chia hiện vật; một bên nhận nhà đất và thanh toán phần chênh lệch cho bên còn lại.

Một số câu hỏi thường gặp

Ai được xác định là thành viên hộ gia đình sử dụng đất?

Việc xác định căn cứ vào thời điểm Nhà nước giao đất hoặc công nhận quyền sử dụng đất, tình trạng cư trú và công sức đóng góp vào việc tạo lập, quản lý tài sản.

Quyền và nghĩa vụ của các đồng sở hữu là gì?

Các thành viên có quyền ngang nhau trong việc sử dụng, định đoạt tài sản và có nghĩa vụ bảo quản, thực hiện các nghĩa vụ tài chính liên quan.

Chi phí khởi kiện bao gồm những khoản nào?

Án phí, chi phí định giá, đo vẽ, công chứng, đăng ký biến động đất đai và thù lao luật sư (nếu có), căn cứ Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14.

Dịch vụ tư vấn tranh chấp nhà đất thuộc sở hữu chung của hộ gia đình

Chuyên tư vấn pháp luật hỗ trợ khách hàng:

• Tư vấn phương án giải quyết tranh chấp;
• Phân tích hồ sơ và đánh giá khả năng khởi kiện;
• Hỗ trợ thu thập chứng cứ;
• Soạn thảo đơn từ, hồ sơ pháp lý;
• Luật sư đại diện tham gia tố tụng tại Tòa án;
• Tư vấn các vấn đề pháp lý liên quan khác.

Luật sư tư vấn giải quyết tranh chấp hiệu quả

Bài viết đã làm rõ các nội dung trọng tâm liên quan đến quyền khởi kiện, thủ tục hòa giải, thẩm quyền giải quyết, trình tự tố tụng và căn cứ phân chia nhà đất là tài sản chung của hộ gia đình. Chuyên tư vấn pháp luật cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp, nhanh chóng và hiệu quả, giúp Quý khách hàng giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan một cách thuận lợi và đúng quy định. Liên hệ ngay hotline 1900636387 để được tư vấn miễn phí.

Nguồn: Khởi kiện chia tài sản chung là nhà đất của hộ gia đình: Thủ tục

>>> Xem thêm:

• Thành viên dòng họ có quyền khởi kiện tranh chấp tài sản chung
• Tư vấn toàn diện về giải quyết tranh chấp mua bán đất hộ gia đình