QUY TRÌNH KHÁM NGHIỆM HIỆN TRƯỜNG TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ

Khám nghiệm hiện trường là một bước quan trọng trong quá trình điều tra vụ án hình sự, đóng vai trò quyết định trong việc thu thập chứng cứ và xác định sự thật khách quan. Thủ tục này do Điều tra viên chủ trì, có sự tham gia của Kiểm sát viên, người chứng kiến và các thành phần khác theo quy định của pháp luật. Bài viết này tổng hợp các quy định hiện hành về khám nghiệm hiện trường trong vụ án hình sự, giúp các bên liên quan hiểu rõ hơn về quy trình và nghĩa vụ của mình.

Khám nghiệm hiện trường trong vụ án hình sự

Mục tiêu và nguyên tắc của khám nghiệm hiện trường

Khám nghiệm hiện trường là hoạt động điều tra nhằm thu thập chứng cứ, dấu vết và làm rõ tình tiết khách quan của vụ án ngay tại nơi xảy ra sự việc hoặc nơi phát hiện tội phạm.

Mục tiêu chính

Theo Khoản 1 Điều 201 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, hoạt động này nhằm:

Phát hiện và xác định dấu vết liên quan đến tội phạm.
Thu giữ vật chứng, tài liệu, đồ vật và dữ liệu điện tử có giá trị.
Làm rõ những tình tiết quan trọng để phục vụ quá trình giải quyết vụ án.

Nguyên tắc thực hiện

Để đảm bảo giá trị chứng cứ và hiệu quả điều tra, quá trình khám nghiệm hiện trường cần tuân thủ các nguyên tắc cơ bản (Điều 2 Thông tư 98/2024/TT-BCA):

Tuân thủ pháp luật: Hoạt động phải đúng quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự và các văn bản hướng dẫn.
Nhanh chóng và chính xác: Khám nghiệm phải được tiến hành kịp thời, thận trọng, khách quan và khoa học.
Chỉ đạo tập trung, phối hợp chặt chẽ: Người chủ trì chịu trách nhiệm điều phối và phối hợp giữa các lực lượng tham gia.
Bảo toàn hiện trường và chứng cứ: Giữ nguyên trạng hiện trường, thu thập chứng cứ bằng các phương pháp khoa học như chụp ảnh, quay phim, lập sơ đồ.
An toàn và bảo mật: Đảm bảo an toàn cho người tham gia và bảo mật thông tin, tài liệu liên quan.
Minh bạch và công khai: Có sự tham gia của các thành phần theo quy định để bảo đảm tính khách quan.

Thẩm quyền và thành phần tham gia

Thẩm quyền khám nghiệm

Quyền chủ trì và giám sát khám nghiệm hiện trường thuộc về các cơ quan tiến hành tố tụng:

Cơ quan Cảnh sát Điều tra:

Theo Khoản 1 Điều 201 BLTTHS 2015, cơ quan này có thẩm quyền chính thực hiện khám nghiệm.
Điều tra viên thụ lý vụ án trực tiếp chỉ đạo phạm vi, địa điểm, phương pháp và tiến hành thu giữ vật chứng, tài liệu, dữ liệu điện tử.

Viện kiểm sát:

Theo Khoản 2 Điều 201 BLTTHS 2015, Viện kiểm sát cùng cấp giám sát toàn bộ quá trình khám nghiệm để bảo đảm tuân thủ pháp luật.

Thành phần tham gia

Bắt buộc: Điều tra viên, Kiểm sát viên và người chứng kiến (theo Khoản 3 Điều 4 Thông tư 98/2024/TT-BCA, có thể là đại diện chính quyền địa phương hoặc công dân đủ 18 tuổi).
Có thể tham gia tùy trường hợp: Bị can, người bị hại, người bào chữa, người làm chứng, chuyên gia kỹ thuật hoặc pháp y hỗ trợ làm rõ các tình tiết chuyên môn.

Trình tự thủ tục khám nghiệm hiện trường

Quy trình khám nghiệm hiện trường gồm ba giai đoạn chính:

Chuẩn bị trước khi khám nghiệm

Thông báo Viện kiểm sát về thời gian, địa điểm để cử Kiểm sát viên giám sát.
Chuẩn bị phương tiện và lực lượng: Bao gồm vali khám nghiệm, máy quay, máy ảnh, hóa chất, thiết bị chiếu sáng.
Bảo vệ hiện trường và xác định phạm vi: Đảm bảo hiện trường nguyên trạng, có thể điều chỉnh phạm vi và tăng cường lực lượng bảo vệ.

Tiến hành khám nghiệm

Quan sát tổng thể: Khảo sát từ ngoài vào trong, xác định vị trí dấu vết, vật chứng và đánh số thứ tự để quản lý.
Khám nghiệm chi tiết: Ghi nhận, chụp ảnh, quay phim, mô tả dấu vết và vật chứng, bảo đảm giữ nguyên trạng.
Thu lượm và bảo quản: Đóng gói, niêm phong và ghi chép chi tiết về vị trí, thời gian, tình trạng ban đầu của vật chứng.

Kết thúc và lập biên bản

Kết thúc khám nghiệm: Điều tra viên đánh giá kết quả, thu dọn phương tiện, tuyên bố kết thúc.
Lập biên bản: Mô tả chi tiết về thời gian, địa điểm, thành phần tham gia, điều kiện thực tế và kết quả khám nghiệm.
Thông qua và ký biên bản: Kiểm sát viên, người chứng kiến và các thành phần liên quan ký xác nhận.
Bảo quản chứng cứ: Niêm phong và bàn giao cho cơ quan có thẩm quyền.

Quy trình khám nghiệm hiện trường

Hoạt động điều tra bổ sung

Sau khi khám nghiệm hiện trường, cơ quan điều tra có thể thực hiện:

Thu mẫu so sánh: Lấy mẫu ADN, dấu vân tay, sợi vải… để giám định, đối chiếu với đối tượng liên quan (Điều 8 Thông tư 98/2024/TT-BCA).
Dựng lại hiện trường: Thực nghiệm điều tra nhằm xác minh diễn biến hành vi phạm tội, có giám sát của Kiểm sát viên, người chứng kiến, và tuân thủ các nguyên tắc an toàn, chính xác, ghi nhận toàn diện (Điều 9 Thông tư 98/2024/TT-BCA).

Câu hỏi thường gặp

Bị can có quyền từ chối tham gia không?

Bị can không phải là thành phần bắt buộc, tuy nhiên khi cơ quan điều tra yêu cầu, bị can phải chấp hành.

Có thể khám nghiệm lại hiện trường không?

Có, khi cần bổ sung thông tin hoặc phát hiện mới, cơ quan có thẩm quyền có thể tiến hành khám nghiệm lần hai.

Người chứng kiến có được trả công không?

Có, theo quy định chế độ đối với người tham gia tố tụng (Điều 67 BLTTHS 2015).

Dịch vụ tư vấn pháp lý

Chuyên tư vấn luật cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên sâu về quy định khám nghiệm hiện trường, bao gồm:

Tư vấn quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan.
Hỗ trợ tham gia với tư cách người bào chữa hoặc đại diện.
Đại diện pháp lý trong các thủ tục liên quan đến khám nghiệm hiện trường.
Hỗ trợ khiếu nại, tố cáo nếu có vi phạm.

Dịch vụ luật sư tư vấn quy định về khám nghiệm hiện trường

Hiểu rõ quy định về khám nghiệm hiện trường giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp và tham gia hiệu quả vào quá trình tố tụng. Chuyên tư vấn luật cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp, nhanh chóng và hiệu quả, giúp Quý khách hàng giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan một cách thuận lợi và đúng quy định. Liên hệ ngay hotline 1900636387 để được tư vấn miễn phí.

Nguồn: Quy định về khám nghiệm hiện trường trong vụ án hình sự

>>> Xem thêm:

Thạc sĩ - Luật sư Phan Mạnh Thăng

Tìm kiếm Blog này