QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ VIỆC XỬ PHẠT KHI NGƯỜI VAY CHẬM TRẢ NỢ

Việc xử lý người vay khi họ không thanh toán khoản nợ đúng thời hạn là vấn đề thường gặp trong đời sống dân sự. Rất nhiều trường hợp bên cho vay lúng túng không biết mình có được quyền yêu cầu tiền chậm trả, lãi quá hạn hoặc phạt vi phạm hay không, đặc biệt khi trong hợp đồng không quy định rõ chế tài. Bài viết dưới đây trình bày cơ sở pháp lý và hướng giải quyết khi áp dụng phạt tiền đối với bên vay vi phạm nghĩa vụ thanh toán.

Có được phạt tiền khi bên vay vi phạm thời hạn trả nợ?

Cơ sở để yêu cầu phạt tiền khi bên vay trả nợ trễ hạn

Quyền yêu cầu phạt tiền hoặc áp dụng các chế tài khác khi bên vay không thanh toán đúng cam kết được quy định rõ trong Bộ luật Dân sự 2015 (BLDS 2015). Đây là nền tảng pháp lý điều chỉnh quan hệ vay mượn cũng như các biện pháp bảo vệ quyền lợi của bên cho vay.

Nghĩa vụ trả nợ của bên vay

Theo khoản 1 Điều 466 BLDS 2015, khi nhận tiền hoặc tài sản vay, nghĩa vụ cốt lõi của bên vay là trả đầy đủ, đúng hạn theo thỏa thuận. Địa điểm trả nợ mặc định là nơi cư trú hoặc trụ sở của người cho vay, trừ khi hai bên thống nhất địa điểm khác.

Quyền của bên cho vay khi bên vay chậm trả

Bên cho vay có thể yêu cầu nhiều biện pháp để bảo vệ quyền lợi của mình:

Đòi lại toàn bộ khoản vay đúng số lượng và chất lượng đã cam kết (Điều 463 BLDS 2015).
Yêu cầu tiền lãi chậm trả đối với hợp đồng không có lãi: mức 10%/năm tính trên khoản tiền chậm thanh toán (khoản 4 Điều 466).
Lãi quá hạn đối với hợp đồng có lãi: mức 150% lãi suất trong hợp đồng tính trên nợ gốc quá hạn (khoản 5 Điều 466).
Áp dụng phạt vi phạm nếu trong hợp đồng có quy định về khoản phạt.
Khởi kiện ra tòa án để buộc bên vay thực hiện nghĩa vụ (Điều 186 BLTTDS 2015).
Đòi lại tài sản đối với hợp đồng vay không kỳ hạn, nhưng phải báo trước một thời gian hợp lý (Điều 469 BLDS 2015).

Chế tài pháp luật áp dụng mặc định

BLDS 2015 cho phép áp dụng lãi chậm trả hoặc lãi quá hạn dù các bên không có thỏa thuận riêng.

Hợp đồng không lãi → lãi chậm trả 10%/năm
Hợp đồng có lãi → lãi quá hạn tối đa 150% lãi suất thỏa thuận

Phạt vi phạm theo thỏa thuận

Điều 418 BLDS 2015 cho phép các bên tự thống nhất mức phạt. Tuy nhiên, mức phạt phải hợp lý và không vi phạm nguyên tắc “không xử lý hai lần một hành vi” theo Điều 12 Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP.

Cách xác định mức phạt khi yêu cầu Tòa án giải quyết

Theo Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP, nếu có thỏa thuận phạt và quy định về lãi quá hạn, Tòa án sẽ lựa chọn hình thức xử lý phù hợp, tránh tình trạng phạt trùng lặp.

Đối với hợp đồng vay không có lãi

Theo khoản 4 Điều 466 BLDS 2015: Mức lãi chậm trả = 10%/năm, tương ứng 50% mức lãi suất trần (20%/năm) theo Điều 468.

Đối với hợp đồng vay có lãi

Nợ gốc trong hạn nhưng chậm trả: chịu thêm tiền lãi chậm trả 10%/năm.
Nợ gốc quá hạn: lãi quá hạn tối đa bằng 150% lãi suất vay ghi trong hợp đồng, trừ khi có thỏa thuận khác.

Phạt vi phạm hợp đồng

Tòa án chỉ chấp nhận mức phạt nếu hợp lý, không quá mức, phù hợp điều kiện giao dịch và đảm bảo cân bằng lợi ích.

Quy trình khởi kiện khi người vay không trả nợ đúng hạn

Thủ tục khởi kiện được thực hiện theo BLTTDS 2015 với các bước sau:

Bước 1: Kiểm tra điều kiện khởi kiện

Với hợp đồng có thời hạn → có thể kiện ngay khi bên vay đến hạn mà không trả.
Với vay không kỳ hạn → phải báo trước một khoảng thời gian hợp lý theo Điều 469.
Kiểm tra thời hiệu: 03 năm theo Điều 429 BLDS 2015.
Xác định tòa có thẩm quyền: nơi cư trú của người vay (Điều 39 BLTTDS 2015).

Bước 2: Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện

Hồ sơ gồm:

Đơn khởi kiện (mẫu 23-DS)
CCCD/hộ khẩu của người khởi kiện
Hợp đồng vay/giấy vay nợ
Chứng cứ giao nhận tiền
Tài liệu chứng minh đã thông báo đòi nợ
Bảng tính chi tiết lãi/chậm trả

Bước 3: Soạn đơn khởi kiện

Đơn phải nêu rõ:

Yêu cầu buộc trả nợ gốc + lãi + phạt
Đề nghị Tòa tiếp tục tính lãi cho đến khi thi hành xong

Bước 4: Nộp đơn khởi kiện

Nộp: trực tiếp, qua bưu điện hoặc trực tuyến (nếu tòa hỗ trợ).
Trong 08 ngày Tòa phải thông báo kết quả kiểm tra đơn (Điều 191).

Bước 5: Đóng tạm ứng án phí và thụ lý

Án phí theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14
Phải nộp trong 07 ngày kể từ khi nhận thông báo
Tòa án ra thông báo thụ lý và gửi các bên liên quan

Bước 6: Giai đoạn chuẩn bị xét xử

Thẩm phán tiến hành:

Thu thập chứng cứ
Họp kiểm tra, công khai chứng cứ
Tổ chức hòa giải: Nếu hòa giải không thành → đưa ra xét xử.

Bước 7: Xét xử sơ thẩm

Nếu không đồng ý với bản án sơ thẩm, các bên có thể kháng cáo lên cấp phúc thẩm theo thời hạn luật định.

Thủ tục khởi kiện yêu cầu phạt tiền

Giải đáp thắc mắc thường gặp

Có thể yêu cầu phạt ngay khi bên vay chậm một ngày?

Có, nếu hợp đồng có thỏa thuận về thời hạn và chế tài vi phạm. Pháp luật cũng cho phép yêu cầu lãi chậm trả theo Điều 466.

Không có điều khoản phạt vi phạm thì có đòi phạt được không?

Vẫn được yêu cầu lãi chậm trả, vì đây là quy định pháp luật áp dụng bắt buộc.

Người vay nói rằng không biết luật để từ chối trả phạt?

Không được chấp nhận. Không ai được viện dẫn việc không biết luật để trốn tránh nghĩa vụ.

Có được áp dụng cả phạt vi phạm và lãi chậm trả?

Có thể, nhưng Tòa sẽ xem xét mức độ hợp lý và không xử lý hai lần cho cùng một hành vi theo Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP.

Dịch vụ tư vấn xử lý tranh chấp vay tài sản

Chuyên tư vấn luật hỗ trợ toàn diện các vấn đề liên quan đến phạt tiền đối với người vay chậm trả nợ. Với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, chúng tôi cung cấp:

Phân tích hợp đồng, đánh giá khả năng thu hồi
Tư vấn quyền yêu cầu phạt vi phạm và lãi chậm trả
Soạn đơn khởi kiện và chuẩn bị hồ sơ chứng cứ
Đại diện làm việc với Tòa án và tham gia tranh tụng
Hỗ trợ thi hành án, thương lượng và hòa giải
Tư vấn biện pháp bảo vệ tài sản và quyền lợi của bên cho vay

Luật sư tư vấn giải quyết tranh chấp hợp đồng

Việc áp dụng phạt tiền khi bên vay chậm trả nợ hoàn toàn phù hợp quy định pháp luật nếu được thực hiện đúng căn cứ và thủ tục. Bên cho vay cần nắm rõ quyền lợi của mình để bảo vệ tài sản và hạn chế rủi ro pháp lý. Chuyên tư vấn luật cam kết mang đến dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp, nhanh chóng và hiệu quả, hỗ trợ khách hàng xử lý trọn vẹn các tranh chấp liên quan đến hợp đồng vay tài sản. Liên hệ ngay hotline 1900636387 để được luật sư tư vấn miễn phí.

Nguồn: Phạt tiền khi bên vay vi phạm thời hạn trả nợ: Được không?

>>> Xem thêm:

Thạc sĩ - Luật sư Phan Mạnh Thăng

Tìm kiếm Blog này