KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT THÌ TÀI SẢN TRÊN ĐẤT CÓ ĐƯỢC BỒI THƯỜNG HAY KHÔNG ?

Về nguyên tắc thì khi Nhà nước thu hồi đất mà chủ thể có tài sản hợp pháp gắn liền với đất thì sẽ được bồi thường khi việc thu hồi đất của Nhà nước gây thiệt hại về tài sản cho chủ sở hữu. Tuy nhiên, nếu tài sản gắn liền với đất được tạo lập trái quy định của pháp luật hoặc tạo lập từ sau khi có thông báo thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội và công trình xây dựng khác không còn sử dụng thì sẽ không được bồi thường. Theo Điều 89, Điều 90 Luật Đất đai 2013 thì Nhà nước căn cứ vào đối tượng tài sản, mức độ thiệt hại để xác định bồi thường.

1. Đối tượng tài sản trên đất bị thu hồi là nhà, công trình xây dựng

       Thứ nhất, khi đối tượng tài sản là nhà ở, công trình xây dựng phục vụ sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà bị tháo dỡ toàn bộ thì được bồi thường bằng giá trị xây dựng mới của nhà ở, công trình có tiêu chuẩn kỹ thuật tương đương còn nếu bị tháo dỡ một phần thì tùy theo trường hợp mà được bồi thường khác nhau, nếu tháo dỡ một phần mà phần còn lại không bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật thì được bồi thường bằng giá trị xây dựng mới của nhà ở, công trình có tiêu chuẩn kỹ thuật tương đương nhưng nếu phần còn lại bảo đảm tiêu chuẩn thì được bồi thường theo thiệt hại thực tế.

       Thứ hai, trường hợp tài sản được bồi thường là nhà, công trình xây dựng khác không phải là nhà ở, công trình xây dựng phục vụ sinh hoạt thì Điều 9 Nghị định 47/2014/NĐ-CP có quy định rõ về vấn đề này. Nếu bị tháo dỡ toàn bộ thì mức bồi thường nhà, công trình bằng tổng giá trị hiện có của nhà, công trình bị thiệt hại (xác định dựa trên tỷ lệ phần trăm chất lượng còn lại và giá trị xây dựng mới của nhà, công trình có tiêu chuẩn tương đương) và khoản tiền tính bằng tỷ lệ phần trăm theo giá trị hiện có của nhà, công trình đó nhưng không quá 100% giá trị xây dựng mới của nhà, công trình có tiêu chuẩn kỹ thuật tương đương với nhà, công trình bị thiệt hại. Khi chỉ bị phá dỡ một phần mà phần còn lại không còn sử dụng được thì bồi thường cho toàn bộ nhà, công trình; trường hợp nhà, công trình xây dựng khác bị phá dỡ một phần, những vẫn tồn tại và sử dụng được phần còn lại thì bồi thường phần giá trị công trình bị phá dỡ và chi phí để sửa chữa, hoàn thiện phần còn lại theo tiêu chuẩn kỹ thuật tương đương của nhà, công trình trước khi bị phá dỡ. Riêng đối với nhà, công trình xây dựng không đủ tiêu chuẩn kỹ thuật thì UBND cấp tỉnh quy định mức bồi thường cụ thể cho phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương.

       Thứ ba, công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hồi không thuộc hai trường hợp trên và gắn liền với đất đang sử dụng thì mức bồi thường tính bằng giá trị xây dựng mới của công trình có tiêu chuẩn kỹ thuật tương đương.

2. Đối tượng tài sản trên đất bị thu hồi là cây trồng, vật nuôi là thủy sản.

       Thứ nhất, đối với cây trồng thì được phân ra là cây hàng năm, cây lâu năm, cây rừng. Đối với cây hàng năm, mức bồi thường được tính bằng giá trị sản lượng của vụ thu hoạch. Giá trị sản lượng của vụ thu hoạch được tính theo năng suất của vụ cao nhất trong 03 năm trước liền kề của cây trồng chính tại địa phương và giá trung bình tại thời điểm thu hồi đất. Đối với cây lâu năm, mức bồi thường được tính bằng giá trị hiện có của vườn cây theo giá ở địa phương tại thời điểm thu hồi đất mà không bao gồm giá trị quyền sử dụng đất. Trường hợp cây trồng chưa thu hoạch nhưng có thể di chuyển đến địa điểm khác thì được bồi thường chi phí di chuyển và thiệt hại thực tế do phải di chuyển, phải trồng lại. Đối với cây rừng trồng bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, cây rừng tự nhiên giao cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trồng, quản lý, chăm sóc, bảo vệ thì bồi thường theo giá trị thiệt hại thực tế của vườn cây; tiền bồi thường được phân chia cho người quản lý, chăm sóc, bảo vệ.

       Thứ hai, khi Nhà nước thu hồi đất mà gây thiệt hại đối với vật nuôi là thủy sản mà tại thời điểm thu hồi đất đã đến thời kỳ thu hoạch thì không phải bồi thường; tại thời điểm thu hồi đất chưa đến thời kỳ thu hoạch thì được bồi thường thiệt hại thực tế do phải thu hoạch sớm; trường hợp có thể di chuyển được thì được bồi thường chi phí di chuyển và thiệt hại do di chuyển gây ra; mức bồi thường cụ thể do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định.

       Hiện nay, Nhà nước vẫn quy định bồi thường đối với cây trồng, vật nuôi dựa trên giá trị của cây trồng, vật nuôi theo kết quả sẽ thu hoạch. Điều này rất khó xác định trên thực tế, đặc biệt là vật nuôi khi xác định mùa thu hoạch. Quy định bồi thường thiệt hại thực tế đối với vật nuôi do phải thu hoạch sớm, bồi thường chi phí di chuyển và thiệt hại do di chuyển gây ra đối với trường hợp có thể di chuyển được cũng là không khả thi vì rất khó xác định thế nào là phải thu hoạch sớm, sớm là bao lâu và người có tài sản phải di chuyển vật nuôi thủy sản đi đâu. Điều này khiến cho việc áp dụng pháp luật trở nên tùy tiện khi việc quy định chưa có rõ ràng và dẫn đến những xung đột trong vấn đề bồi thường.

 Xem thêm các bài viết khác của chúng tôi tại: chuyentuvanphapluat.com.