Khái niệm người chưa thành niên phạm tội
trong pháp luật hình sự chỉ bao gồm những người đã đủ 14 tuổi nhưng chưa đủ 18
tuổi. Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015 (BLHS 2015) quy định:
“1.
Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu TNHS về mọi tội phạm.
2. Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16
tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội giết người, tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, tội hiếp dâm, tội hiếp dâm
người dưới 16 tuổi, tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, tội cướp
tài sản, tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản; về tội phạm rất nghiêm trọng, tội
phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các điều sau đây…”.
Người chưa thành niên là người đang trong
giai đoạn phát triển cả về nhân cách, trí lực và thể lực. Đặc điểm của lứa tuổi
này là chưa phát triển đầy đủ về tâm sinh lí, đang trong giai đoạn hình thành
và phát triển nhân cách. Họ chưa có đầy đủ khả năng nhận thức về tính chất nguy
hiểm đối với hành vi của họ, ngoài ra họ còn dễ bị tác động bởi
tác động của các hành vi ngoài xã hội.
Hoạt động điều tra trong vụ án hình sự mà
trong đó có hỏi cung bị can người chưa thành niên cũng được tiến hành theo thủ
tục chung do Bộ luật TTHS quy định nhưng khi tiến hành cần phải chú ý những điểm
sau: chỉ ra quyết định khởi tố bị can khi người đó đã đủ tuổi chịu trách nhiệm
hình sự theo Điều 12 BLHS 2015; Trong trường hợp đã có quyết định khởi tố bị
can là người chưa thành niên thì khi áp dụng các biện pháp hỏi cung đối với họ
nên có mặt đại diện gia đình bị can, thầy giáo, cô giáo, đại diện của nhà trường,
Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và các tổ chức xã hội khác.
Hỏi cung bị can là một biện pháp điều tra
nhằm thu thập chứng cứ từ lời khai của bị
can. Đối với bị can là người chưa thành niên thì biện pháp điều tra này đòi hỏi
Điều tra viên, Kiểm sát viên phải là người có những hiểu biết cần thiết về đặc
điểm tâm sinh lý của các em. Ngoài ra Điều 4 Thông tư liên tịch số 01/2011 quy
định về phân công người tiến hành tố tụng. Theo đó, những người được phân công
tiến hành tố tụng trong các vụ án này phải là những người đã được đào tạo hoặc
có kinh nghiệm về điều tra, truy tố, xét xử đối với người chưa thành niên hoặc
người có hiểu biết cần thiết về tâm lý học, khoa học giáo dục cũng như về hoạt
động đấu tranh phòng chống tội phạm liên quan đến người chưa thành niên.
Theo quy định của pháp luật tố tụng, khi tiến
hành hỏi cung bị can là người chưa thành niên, họ có thể tự mình hoặc thông qua
người đại diện hợp pháp mời người bào chữa (Điều 422 Bộ luật TTHS). Đại diện hợp
pháp của người chưa thành niên có thể tự mình bào chữa cho những người này.
Trong trường hợp bị can là người chưa thành niên hoặc đại diện hợp pháp của họ
không lựa chọn được người bào chữa thì cơ quan điều tr (CQĐT) phải yêu cầu Đoàn
luật sư phân công văn phòng luật sự cử người bào chữa cho họ hoặc đề nghị Ủy
ban Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam, tổ chức thành viên của Mặt trận cử người bào chữa
cho thành viên của tổ chức mình.
Khoản 4, 5 Điều 421 Bộ luật Tố tụng Hình sự
(BLTTHS) 2015 quy định về thời gian lấy
lời khai đối với người dưới 18 tuổi. Thời gian lấy lời khai người dưới 18
tuổi không quá hai lần trong 01 ngày và mỗi lần không quá 02 giờ, trừ trường hợp
vụ án có nhiều tình tiết phức tạp.Thời gian hỏi cung bị can là người dưới 18
tuổi không quá hai lần trong 01 ngày và mỗi lần không quá 02 giờ, trừ trường hợp:
Phạm tội có tổ chức; Để truy bắt người phạm tội khác đang bỏ trốn; Ngăn chặn
người khác phạm tội; Để truy tìm công cụ, phương tiện phạm tội hoặc vật chứng
khác của vụ án; Vụ án có nhiều tình tiết phức tạp. Đây là những quy định được bổ
sung so với BLTTHS 2003, quy định này rất phải phù hợp với lứa tuổi chưa thành
niên góp phần tạo cho họ điều kiện tốt nhất để khai báo đúng sự thật, khách
quan thúc đẩy quá trình điều tra vụ án.
Thực tiễn điều tra những vụ án mà bị can là
người chưa thành niên cho thấy, mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc giải quyết
vụ án hình sự, tuy nhiên do BLTTHS chưa
có sự phân định rõ ràng trách nhiệm giữa các CQĐT và giữa CQĐT với Viện kiểm
sát nên dẫn đến nhiều trường hợp các cơ
quan này cùng kiểm tra, hỏi cung dẫn đến tình trạng đùn đẩy trách nhiệm
và bỏ lọt tội phạm và người phạm tội.
Nhận xét
Đăng nhận xét